KAUCJONOWANIE BUTELEK W POLSCE - W CZYM TKWI PROBLEM?
Pozostając w tematyce kaucjonowania butelek plastikowych i zwrotnych opakowań szklanych oraz wprowadzenia automatów umożliwiających bezobsługowy ich zwrot bez konieczności pokazania paragonu, poniżej przedstawione zostaną opinie na ten temat zarówno od strony producentów napojów, przetwórców opakowań, konsumentów oraz Ministerstwa Środowiska.
Za wprowadzeniem wspomnianego systemu dotyczącego kaucjonowania butelek typu PET opowiedziały się dotychczas, postulując niniejsze rozwiązanie w Ministerstwie Środowiska, m.in. Ogólnopolska Izba Gospodarcza Recyklingu czy Polski Związek Przetwórców Tworzyw Sztucznych.
U naszych sąsiadów...
Jak wskazują źródła, w Niemczech gdzie system działa już od 2003 roku, odzyskuje się ponad 90 % butelek PET. Stanowi to najwyższy poziom odzysku w całej Europie, a ponadto korzyści z zastosowanego rozwiązania kaucjonowania butelek dostrzegane są przez wszystkich uczestników systemu. Dobry system kaucyjny, to taki, który z pewnością jest jednolity – tak jest w przypadku Niemiec. Wymusza on na uczestnikach całego łańcucha dostaw zachowania pro-ekologiczne, co w przypadku zwrotnych butelek jednorazowych zapewnia prawie całkowitą szczelność systemu.
System kaucyjny to także opłata przy zakupie i jej zwrot przy oddaniu opakowania, co dodatkowo zachęca konsumentów do zwrotu butelki. Doświadczenia naszego zachodniego sąsiada, są dobrym przykładem do wprowadzenia podobnego systemu w Polsce, jednak należy mieć na uwadze, że nie może się to odbyć bez wprowadzenia przepisów dotyczących kaucji.
Praktyka w Polsce
Polskie prawo nie nakłada na producentów wprowadzenia opłaty (kaucji) za opakowania typu PET czy szklane. Koszty istniejącego systemu zwrotu szklanych butelek po napojach ponoszą producenci, w których gestii jest odzyskanie jak największej ilości wprowadzonego do obrotu szkła, gdyż jego powtórne użycie jest bardziej opłacalne niż produkcja zupełnie od podstaw nowych butelek.
Można śmiało stwierdzić, że największy obrót butelkami posiadają browary, do których według statystyk rocznie nie powraca około 20 % butelek. Rotacja butelek jest jedynie kilkukrotna, często zdarza się, że butelki trafiają wraz z odpadami zmieszanymi na składowisko odpadów komunalnych lub stanowią skład stłuczki szklanej w pojemnikach na odpady ze szkła, pomimo iż mogłyby zostać umyte i ponownie wykorzystane oszczędzając przy tym koszty produkcji.
Jak wskazuje socjolog prof. Robert Szwed z Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego problemem w tym zakresie jest system, w którym butelkę można wymienić lub oddać tylko za okazaniem paragonu, dlatego tak niechętnie oddajemy butelki zwrotne lub po prostu się ich pozbywamy wyrzucając je. Ludzie są racjonalni i odnosiliby butelki, gdyby zwrot był możliwy zawsze i wszędzie bez łaski i problemów. Jeśli system się zmieni, ludzie znowu się nauczą odnosić butelki – mówi prof. Szwed.
Problem znają także przedstawiciele browarów, których bezpośrednio dotyka niepełna cyrkulacja butelek szklanych, jednak nie chcą narażać się sklepom, co skutkuje istnieniem problemowej sytuacji zarówno dla producenta jak i konsumenta. Mają oni świadomość obecnego, wadliwego i nieuregulowanego prawnie systemu, wskazując możliwość rozwiązania problemu wyłącznie poprzez wprowadzenie odpowiednich regulacji, które obecnie pozostawiają decyzję punktom sprzedaży.
Słowo o wadach i zaletach
Jakie korzyści niesie za sobą wprowadzenie systemu?:
zmniejszenie ilości odpadów szklanych i z tworzyw sztucznych w pojemnikach do segregacji odpadów komunalnych, co przekłada się na zmnieszenie częstotliwości ich odbioru, tym samym obniżenie opłat z tytułu wytwarzania odpadów komunalnych,
zwiększenie poziomu odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych,
zmniejszenie ilości odpadów występujących "w stanie wolnym" w środowisku, a więc zmniejszenie zanieczyszczenia środowiska,
zwiększenie ilości dostępnego surowca do tworzenia nowych butelek typu PET,
zmniejszenie problemów wytwórców napojów w szklanych butelkach związanych z niedoborem zwrotu szklanych butelek,
zmniejszenie zapotrzebowania na nowe surowce do produkcji butelek szklanych i typu PET, a więc zmniejszenie szkodliwej działalności dla środowiska (mniejsze zapotrzebowanie energetyczne, mniejsze zapotrzebowanie na surowce, itp.),
podwyższenie świadomości ekologicznej mieszkańców.
Co przemawia za tym, by systemu nie wprowadzać?:
przede wszystkim interes sieci handlowych i sprzedawców detalicznych, na których w większej mierze przeniesione zostałyby koszty systemu,
dodatkowe zaangażowanie pracowników,
kłopot z magazynowaniem butelek (konieczność wydzielenia dodatkowej przestrzeni),
butelki szklane są podatne na uszkodzenie,
konieczność transportu surowców wtórnych,
konieczność używania skrzynek do transportu butelek szklanych,
wysokie koszty zakupu automatów na butelki,
ryzyko przerzucenia kosztów wprowadzenia i funkcjonowania systemu na konsumentów.
Odpowiedź Ministerstwa Środowiska
Podmioty prowadzące recykling proponują rozwiązanie gwarantujące im odpowiedni strumień odpadów, bez ponoszenia dodatkowych kosztów związanych ze zbieraniem tego typu odpadów. Te z kolei mieliby ponosić sprzedawcy detaliczni, którzy nie korzystając finansowo z systemu, zapewne przerzuciliby koszty na konsumentów. Reasumując Ministerstwo Środowiska mając na uwadze zaproponowane zmiany, troszczy się w tej kwestii zarówno o sprzedawców detalicznych, jak i konsumentów, na których spadłoby finansowe obciążenie stworzenia i funkcjonowania systemu.
Jak widać problemem jest stworzenie takiego prawa, które umożliwiłoby podzielenie kosztów systemu na zainteresowane podmioty, dlatego też Ministerstwo Środowiska w najbliższym czasie nie jest planuje wprowadzenia kaucji na opakowania typu PET czy puszki, jako ustawowego obowiązku. Pomimo tego, w dalszym ciągu będą prowadzone analizy, mogące w jednoznacznie określić czy w przyszłości zapadnie decyzja o wprowadzenia jednolitego systemu kaucjonowania butelek typu PET, puszek aluminiowych czy butelek szklanych.
Zastanawiać się można, dlaczego do tej pory Ministerstwo Środowiska nie zaproponowało własnego pomysłu na system, który mógłby być sprawiedliwy dla wszystkich, a przede wszystkim mieć na uwadze dobro konsumenta, który z zazdrością patrzy na zagraniczne systemy kaucjonowania odpadów opakowaniowych i ich zbiórki. Taki stan zauważyć można przeglądając liczne fora internetowe, komentarze pod artykułami odnoszącymi się do kaucjonowania butelek, gdzie większość osób wyraża swoje niezadowolenie z braku systemu w Polsce, przytaczając przykłady z Niemiec, Holandii, Belgii, krajów Skandynawskich, itd., wyrażając przy tym chęć do stworzenia i korzystania z takiego systemu, mając świadomość zmniejszenia walających się odpadów w środowisku.
Opracowano na podstawie:
1. Stanowisko Ministra Środowiska – koszty kaucjonowania butelek PET
http://www.mos.gov.pl/artykul/7_archiwum/20285_stanowisko_ms_koszty_kaucjonowania_butelek_pet.html
2. Kaucjonowanie plastikowych butelek – czy to ma sens?
http://www.organicmagazine.pl/swiat-i-ludzie/item/981-kaucjonowanie-plastikowych-butelek-%E2%80%93-czy-to-ma-sens?.html
3. Miliony w śmietniku. Smutny żywot niechcianej butelki http://wyborcza.biz/pieniadzeekstra/1,142041,16920630.html
